Arie Altena
index
Een doortrapper is een fiets met vaste pion. Een doortrapper dwingt de fietser tot doortrappen. De benen van de fietser drijven via trapper en ketting het achterwiel aan, het achterwiel stuwt via ketting en trapper de benen van de fietser voort. Er is geen vrijloop. Het is onmogelijk om de benen stil te houden als het achterwiel draait.
Een doortrapper is de simpelste fiets. De safety bikes met kettingaandrijving die vanaf 1880 populair werden, waren doortrappers. Het freewheel, dat een vrijloop van de achternaaf mogelijk maakt, werd uitgevonden in 1902, maar het duurde nog jaren voordat een fiets er standaard van werd voorzien. Nog tot in de jaren vijftig van de 20ste eeuw waren transportfietsen doortrappers, net als de klassieke bakfiets. Ook baanfietsen zijn doortrappers, zonder remmen. Er kan weinig kapot aan een baanfiets, die uit niets meer bestaat dan een frame, vork, twee wielen, stuur, zadel, trappers, kettingwiel, pion en ketting. De vaste pion en het ontbreken van remmen doet vermoeden dat een baanfiets ongeschikt is voor gebruik op de weg.
Sinds het begin van de jaren tachtig van de twintigste eeuw bewijzen fietskoeriers dat het heel goed op mogelijk is om met een baanfiets door het drukke verkeer te snellen. Het gebruik van baanfietsen en brakeless fixies -- gestripte racefietsen voorzien van achterwiel met vaste pion -- verspreidt zich vanuit New York over andere steden. Fixie-rijdende koeriers zijn cowboys in het verkeer, durfals die nooit stilstaan, op zoek naar de juiste flow, het kleinste gaatje tussen twee auto's groot genoeg om net doorheen te glippen. Buitenstaanders verkeren in de veronderstelling dat je op een remloze doortrapper niet kunt stoppen.
Uit de fascinatie voor de fietskoerierscultuur groeit in de VS een fixie-cultuur, die ook overslaat naar Europa. Het is een stedelijk verschijnsel, eerder vergelijkbaar met de skate-scene dan met Europese fietscultuur. Fixie-rijden wordt 'hip', kunstenaars en ontwerpers vallen voor de scene. Rijden op een fixie geeft de stadsbewoner het gevoel een vrijbuiter te zijn, een fietspurist pur sang. Het is 'cool' is om remloos door de stad te navigeren, maar ook de simpele elegantie van de doortrappers maakt deel uit van de aantrekkingskracht. Fixie-rijders houden van vintage handgemaakte stalen frames uit de jaren zeventig en een versnelling, terwijl de nieuwste carbon racefietsen wetenschappelijk begeleid worden ontwikkeld in windtunnels en tot 30 versnellingen hebben.
"Der Stilus ist strukturell einfacher als und funktionell komplizierter als der Pinsel. Das ist ein Merkmal des Fortschritts: Alles wird strukturell komplexer, um funktionell einfacher zu werden". ("De graveerstift is qua structuur eenvoudiger en qua functie complexer dan het penseel. Dat is een kenmerk van de vooruitgang: alles wordt structureel complexer om functioneel eenvoudiger te worden"). Dat schreef de filosoof Vilem Flusser als een voorbeeld van de onontkoombare voortgang van de technologie. De doortrapper is qua structuur simpeler, en qua functie complexer dan de fiets met vrijloop. De fiets met vrijloop vereist het gebruik van een apart remsysteem om te kunnen stoppen. Het maakt rijden op een fiets eenvoudiger door de fiets complexer te maken. Een doortrapper is technologisch simpeler en primitiever dan de moderne fietsen met vrijloop -- maar ze geeft directer contact met de weg. Rijden op een doortrapper is voor het lichaam functioneel complexer. Elke spierimpuls uit de benen wordt via de ketting overgebracht aan het achterwiel, het achterwiel geeft elke beweging door aan de benen. Omdat een doortrapper de trapper 'teruggeeft' en het been omhoogbrengt, gaat er geen kracht verloren en bevordert ze een rondere tred. Stoppen en remmen gaat op spierkracht. Tegentrappen is remmen, benen stilhouden is stoppen. Het vereist oefening, maar voelt natuurlijk. Wat bij de moderne fiets is vertaald naar technologie (vrijloop en remsysteem), geeft de fixie terug aan het menselijk lichaam. De doortrapper geeft het lichaam direct controle over de snelheid. De vrijheid om al rijdend de benen stil te houden mist; het werkelijke gevoel van vrijheid is dat elke beweging die de rijder maakt effect heeft.
Rijden op een doortrapper is een ode aan die vrijheid en aan simpele technologie die maximale ruimte laat aan de agency van de mens zonder in te boeten aan voordelen die de techniek biedt. Je kunt er even hard op door de stad rijden als op een racefiets.
Geschreven in opdracht van het project 1000 Dingen / Erik Viskil / KABK
some rights reserved
Arie Altena
index
some rights reserved
Arie Altena
index