Arie Altena
index
Arie Altena
We weten dat documenten een verhaal kunnen vertellen, dat een archief een bron is voor duizenden potentiële verhalen. Maar ook al hebben we de documenten, we weten nooit precies wat er gebeurt is, we moeten reconstrueren, interpreteren, verbanden leggen en tenslotte verhalen vertellen aan de hand van de documenten. Verhalen die een waarheid kunnen onthullen, maar op speculatie kunnen berusten. The Atlas Group heeft naam gemaakt met fictieve documenten van de burgeroorlog in Libanon, ficties die iets voelbaar maken van de betekenis van die oorlog, want soms gaat fictie met een sterker gevoel van waarheid gepaard dan de 'echte' documenten kunnen overbrengen. Sinds de opkomt van de digitalisering lijken we ons nog sterker bewust van de creatieve kracht die er van al het documentaire materiaal dat in duizenden archieven bewaard wordt, uitgaat.
Julia Meltzer en David Thorne van The Speculative Archive houden zich juist bezig met echte documenten, in videowerken en performances onderzoeken zij de rol van archiefmateriaal in onze samenleving zij focussen daarbij vooral op documenten die weggegooid of achtergehouden werden, de documenten waar het publiek niet van mocht weten. Op die manier onderzoeken zij de rol van geheimhouding op het politieke klimaat van de afgelopen vijftig jaar. Zij tonen zich daarbij ook uiterst gevoelig voor de retorica en de esthetiek van activisme, propaganda en geheim documentair materiaal.
'Yes you do, you do think about what you need to keep secret. The chief concern is you need to compartementalize that what you know from classified sources as opposed to what you know through the media', zegt de stem van Ed Cohen, director of information management van de CIA aan het begin van It's not my memory of it. Deze video behandelt drie gevallen van geheimhouding. Documenten die opdoken (filmmateriaal, foto's) of gereconstrueerd werden, blijken later de getuigen van een waarheid die geheim moest blijven.
Het eerste geval betreft de klaarblijkelijke verdwijning van een CIA-informant in het Iran van 1979. We zien in beeld hoe strookjes van versnipperde documenten gecombineerd worden om letters, dan woorden, dan zinnen, dan een volledig document te reconstrueren waaruit de bemoeienis van de CIA met Iran blijkt, en het bestaan van een Iraanse CIA-informant. Het waren Iraanse studenten die deze versnipperde CIA-documenten nauwgezet reconstrueerden en in 1985 publiceerden.
De tweede case betreft een CIA-film uit 1974, die in 1992 aan Jeltsin werd gestuurd. Daarop is te zien hoe zes Sovjetmariniers, bemanningsleden van een Russische onderzeeër die op 11 april 1968 zonk, een zeemansgraf krijgen vanaf een Amerikaans schip. 'You don't want to give away a secret by accident....that's why we have GLOMAR, a neither confirm nor deny answer...' horen we een andere medewerker van de CIA zeggen. Glomar was de naam van dit schip dat de Russische onderzeeër in 1974 in het geheim borg, nadat het de Verenigde Staten duidelijk was geworden dat de Sovjets niet wisten waar het wrak zich bevond. Het feit dat een document (record) wel of niet bestaat, dˆt is niet zelden het geheim, dat is een geheim dat bevestigd noch ontkent wordt door de geheimhouders. Voor we de documenten te zien krijgen die derde geval betreffen -- het publieke geheim van de Amerikaanse raketaanval op Jemen in 2002 -- horen we een medewerker van de CIA dan ook zeggen: ''There are real secrets, they are relatively few (...) then we also have a lot of secrets that I call protocol secrets (...) they are not really secret everybody knows that it happened we just can't admit it happened.' Dat lijkt de structuur te zijn van politieke geheimen...
Gepubliceerd in de catalogus van het World Wide Video Festival 2004
some rights reserved
Arie Altena
index